Personeelstekort thuiszorg onverantwoord!

Wat is thuiszorg?
Thuiszorg is hulp aan huis voor mensen met een ziekte of beperking en kwetsbare ouderen. Het kan bijvoorbeeld gaan om hulp bij het huishouden, de woning schoonmaken, boodschappen doen en koken. Begeleiding, bijvoorbeeld hulp bij het rondkomen met geld, hulp om de dag in te delen of hulp bij de opvoeding. Persoonlijke verzorging, zoals hulp bij het opstaan, douchen en aankleden en Verpleging, bijvoorbeeld hulp bij medicijngebruik en wondverzorging. Verzorging en verpleging worden ook vaak ‘wijkverpleging’ genoemd.
Thuiszorg wordt aangeboden door thuiszorgorganisaties. Thuiszorg kan vergoed worden door de gemeente, de zorgverzekeraar of het zorgkantoor. Zorg-consumenten kunnen thuiszorg ook zelf betalen de zgn. particuliere thuiszorg.

Cijfers over wijkverpleging!
In 2015 hebben de zorgverzekeraars circa 1665 zorgaanbieders gecontracteerd die wijkverpleging verzorgen. In 2015 is er voor ruim 3 miljard euro besteed aan wijkverpleging, zowel in zorg in natura als persoonsgebonden budgetten. Per maand maken gemiddeld 271.000 mensen gebruik van wijkverpleging; dit aantal stijgt. Gemiddeld krijgt iemand 5,9 maanden wijkverpleging, met een gemiddelde van bijna 4 uur per dag. Voornamelijk ouderen maken gebruik van wijkverpleging. In 2015 is de gemiddelde leeftijd van mensen met wijkverpleging 75 jaar. Bij mannen ligt deze leeftijd iets lager, namelijk 73 jaar. Vrouwen met wijkverpleging zijn gemiddeld 77 jaar. Van de mensen die wijkverpleging ontvangen is 63% vrouw. Alle mensen met wijkverpleging gebruiken ook geneesmiddelen (99%). Ruim 92% van de mensen met wijkverpleging komt ook in het ziekenhuis. 80% van de mensen met wijkverpleging gebruikt een hulpmiddel. Ruim 74 duizend mensen krijgen alleen persoonlijke verzorging en bijna 67 duizend mensen krijgen alleen verpleging. Van de overige 53 duizend mensen is onbekend of het om persoonlijke verzorging en/of verpleging gaat. De gemiddelde kosten van wijkverpleging zijn 6.000 euro per cliënt. Vrouwen hebben gemiddeld bijna 6.400 euro kosten aan wijkverpleging en mannen bijna 5.500 euro.

Er zijn nu 3551 thuiszorginstellingen in Nederland.
Op dit moment zijn er volgens ZorgkaartNederland 3551 thuiszorginstellingen in Nederland actief. Het gemiddelde waarderingscijfer van alle thuiszorginstellingen in Nederland is een 8.6 op basis van 29130 waarderingen. Er is een tendens vanuit de overheid om meer (zware) zorg thuis en in de buurt (decentralisatie) te organiseren. De gevolgen zijn een toename van thuiszorg en extramuralisering. Alleen voor de zwaarste zorg gaat men nog naar een instelling. De verblijfsduur in de instelling, die nu gemiddeld 1,2 jaar is, neemt dan ook af. De vraag naar seniorenwoningen met daarin zorg en service neemt toe. Instellingen kunnen hierop inspelen met een sterk gedifferentieerd aanbod van woningen met zorg en service.

Maar er is een groot tekort aan goed opgeleide medewerkers!
Nederland vergrijst dus de komende jaren sterk. Er is sprake van dubbele vergrijzing, wat betekent dat het aandeel ouderen stijgt en ouderen steeds ouder worden. Tevens hebben ouderen steeds vaker meer dan één aandoening. Maar er dreigt een tekort aan medewerkers in de ouderenzorg. De komende jaren zijn, naast het behoud van medewerkers in de zorg voor ouderen, 100.000 tot 125.000 extra medewerkers nodig volgens branchevereniging ActiZ. Met eigentijdse kennis én kunde, dus goed opgeleid. Door hoge werkdruk, kleine contracten, een krappe arbeidsmarkt en veel openstaande vacatures is het een grote uitdaging om aan de zorgvraag van nu en in de toekomst te voldoen.

De vergrijzing leidt tot 2040 ook nog tot een toenemende zorgvraag.
De overheid trekt zich terug en de kosten komen steeds meer voor rekening van de ouderen zelf. Ouderen (in plaats van overheden) krijgen het hierdoor steeds meer voor het zeggen bij de zorgkeuze. Voor vvt-instellingen betekent dit aandacht voor zorgvastgoed en service aan de ouderen. De zorg is geen onderscheidende factor omdat deze in alle gevallen goed moet zijn. Op lange termijn zal het zorgaanbod nog sterker dan nu gaan differentiëren naar soort, locatie en prijs. Zorginstellingen zullen dus een duidelijke marktstrategie moeten ontwikkelen. Wie betaalt, bepaalt. Instellingen dienen daarom extra te focussen op het leef- en zorggenot van de ouderen.

Innovatie maar snel graag!
De combinatie van een stijgende zorgvraag en een krappere arbeidsmarkt vraagt om innovatie. Op korte termijn zal het nog lastig zijn om innovaties te implementeren. Op langere termijn is innovatie echter een noodzaak. Instellingen zullen dus nu moeten inzetten op innovatie en strategisch hr-beleid. Ouderen kunnen zo lang mogelijk thuis wonen, gesteund door technologie en zorg en service op afroep. Deze ontwikkeling speelt zowel op de korte als op de lange termijn. Dit vraagt om servicegerichte ondernemingen die zorg zo dichtbij mogelijk organiseren. Innovaties gaan ervoor zorgen dat ouderen langer thuis kunnen wonen. Denk hierbij aan digitale innovatie zoals domotica/robotica, monitoring op afstand, valdetectie, speciale catering en telecommunicatie. Instellingen die zich bezighouden met innovatie spelen vaak beter in op de wensen van ouderen en zijn hierdoor meer zichtbaar in de markt.

Want de werkdruk onder thuiszorgpersoneel heeft zijn hoogste punt bereikt.
Thuiszorgorganisaties nemen noodmaatregelen. Wat betekent dat voor zorgpersoneel en cliënten? Honderden fulltime vakantiebanen zijn deze zomer niet ingevuld. Bovendien voldoen veel thuiszorgorganisaties niet aan de eisen voor het leveren van goede zorg, bleek uit onderzoek van de Consumentenbond naar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) deze maand. De werkdruk voor thuiszorg-personeel is deze zomer nog extremer dan vorig jaar, zegt ook Margriet Bakker van belangenvereniging voor verzorgenden en verpleegkundigen V&VN. Er zijn tot 2025 125.000 verzorgenden en verpleegkundigen nodig, onderzocht de V&VN. Bakker: “Thuiszorgorganisaties treffen noodmaatregelen. Familie wordt gevraagd bij te springen, cliënten krijgen vijf minuutjes korter tijd zodat er één medewerker minder ingezet hoeft te worden en het personeel krijgt kortere vakanties.”

Niemand reageert op vacatures
We willen wel, maar we kunnen het niet, zegt wijkverpleegkundige Maria Schaap uit Almere. Sinds oktober vorig jaar staan er meerdere vacatures open bij Schaaps wijkteam, maar nog steeds heeft niemand gereageerd. “We werken structureel over en sinds juni hebben we een patiëntenstop. “Onze avonddiensten zijn zeven uur achter elkaar doorwerken, zonder pauze. Maar als iemand zich niet lekker voelt blijf je nog even, dus je gaat nooit op tijd weg. We hebben nieuw bloed in ons team nodig.”

Boek maar een zorgmomentje om te huilen
Teun de Bruijn werkt als zelfstandig verpleegkundige in onder andere de thuiszorg. “De thuiszorg is bagger. Het is niet leuk meer. Het is onveilig, onverantwoordelijk en onderbetaald.” De Bruijn werkt al ruim 30 jaar voor alle grote thuiszorgorganisaties, vertelt hij, en het werk wordt zwaarder, commerciëler en egoïstischer. “We werken nu met zorgmomenten, een afgebakend tijdslot. Laatst was ik bij een oud dametje die begon te huilen. Haar zoon deed rot, ze was eenzaam. Ik had een kwartiertje, moest door naar de volgende. Wat moet ik dan doen, zeggen dat ze een zorgmoment moet boeken om te huilen?” Als wijkverpleger heb je een eigen route en tegenwoordig altijd gebroken diensten, vertelt De Bruijn. ‘s Ochtends vroeg op, vrij in de middag en ‘s avonds weer terug. “Een bittere business. Je werkt alleen, je hebt geen tijd voor gezelligheid of koffie met je cliënt. Die worden er van dit systeem ook niet leuker op, ze gaan je claimen en eisen hun recht op het zorgmoment op. Iedereen loopt weg uit de thuiszorg.”

De thuiszorg is in slaap gevallen
Mirjam Hunze is zo’n ontevreden cliënt. Hunze maakt al ruim 18 jaar noodgedwongen gebruik van thuiszorg, omdat haar zoon Senna (22) vanwege een verstandelijke beperking zorg nodig heeft. De zorgverleners die dagelijks op de stoep staan rouleren om de haverklap en zijn niet altijd competent. “Laatst stuurde mijn zoon me een foto van de thuiszorgmedewerkster. Ze was op de bank in slaap gevallen en hij durfde haar niet wakker te maken. Ik kan er niet op vertrouwen dat er thuis geen gekke dingen gebeuren als ik niet ben.” “Senna werd een keer meegenomen door de thuishulp zodat hij bij haar thuis in bad kon, dat leek haar leuk. Weer een andere thuishulp trof ik aan met haar pantoffels aan, een mandarijntje en een puzzelboekje op schoot, terwijl mijn zoon voor zich uit zat te staren. Ik vraag toch om een zorgprofessional, niet om een oppas?”

Iedereen mag weer verpleegkunde studeren!
Alle plannen en initiatieven om het tekort aan personeel op te lossen hebben nog niet de gewenste uitwerking: uit een peiling van V&VN ziet 62% van de ruim 2.600 respondenten, verpleegkundigen en verzorgenden, een verslechtering van de werkdruk vergeleken met afgelopen zomer. Bakker: “Daarom is het belangrijk om naar lange termijnoplossingen te kijken, zodat het huidige personeel behouden kan worden en het vak aantrekkelijker wordt voor nieuw personeel. Bijvoorbeeld investeren in het opleiden van personeel, beter salaris, betere contracten en minder administratieve lasten voor wijkzorg.” Een lichtpuntje in het aantrekken van personeel: de numerus fixus aan de opleiding Verpleegkunde wordt afgeschaft, vertelt Bakker. Een tijd lang werd er geloot voor de opleiding, waardoor het aantal afgestudeerde verpleegkundigen onnodig laag is gebleven.

Thuiszorg heeft een slecht imago?
En korte metten maken met het imagoprobleem, zegt Thom Meens van de Patiëntenfederatie. Zij publiceerden in november een onderzoek waarbij 1262 thuiszorgcliënten werden ondervraagd. 43% geeft aan minder zorg te krijgen dan nodig is, 35% moet heel lang wachten voordat ze de nodige zorg krijgen en 26% kreeg niet de zorg die nodig is. “Verhalen over gigantische werkdruk, 80 cliënten per dag verzorgen en bovendien het idee dat je de hele dag steunkousen moet aan- en uittrekken: dat helpt niet. Niemand die dan denkt: hee, dat wil ik ook.” De thuiszorg is mooi en kan mensen echt uit een isolement halen, maar nu zijn ze vooral bezig gaten te vullen, zegt Meens van de Patiëntenfederatie. “De meeste patiënten die we spreken zeggen dat de jongens en meiden die over de vloer komen hun stinkende best doen, maar dat ze het gewoon niet aankunnen. Als thuiszorgorganisatie zou ik het ook niet meer weten.”

Bronnen: NU.nl, V&VN, zorgprismapubliek.nl, Consumentenbond, Patiënten-federatie, informatielangdurigezorg.nl, Zorgkaart Nederland, Rabobank, captise, Vektis en ActiZ.